ΝΕΩΤΕΡΗ  ΕΠΟΧΗ

ΑΝΑΦΟΡΕΣ  ΤΗΣ  ΓΟΥΝΙΤΣΑΣ  ΣΕ  ΔΙΑΦΟΡΑ  ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

ΚΑΙ  ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥΣ  ΚΩΔΙΚΕΣ

Έτος 1520-1540

     Για την Γούνιτσα έχουμε αρκετές γραπτές αναφορές σε διάφορα δημοσιεύματα και σε μοναστηριακούς κώδικες. Η αρχαιότερη αναφορά του οικισμού γίνεται στην πρόθεση 401 του Μεγάλου Μετεώρου (1520-1540), στην οποία είναι καταχωρισμένα τα ονόματα τριών αφιερωτών, από τους οποίους οι δύο είναι ιερείς του οικισμού. Τα ονόματα των δύο ιερέων φανερώνουν ότι η Γούνιτσα της περιόδου 1520-1540 αποτελούνταν από δύο ενορίες, δηλαδή είχε 20 τουλάχιστον οικογένειες, και κατ' εκτίμηση γύρω στους 100 κατοίκους. Το σημαντικό αυτό ιστορικό στοιχείο, το οποίο δημοσιεύτηκε στη μελέτη του Κώστα Σπανού, "Οι θεσσαλικοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 401 του Μεγάλου Μετεώρου 1520-1540", Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 43 (2003) 110 και 44 (2003) 152, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Γούνιτσα ιδρύθηκε πριν από το 1520, ότι δηλαδή με το όνομα αυτό, είναι οικισμός του 15ου αιώνα. Επειδή, όμως, τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν μία συνεχή κατοίκηση του χώρου, το πιθανότερο είναι, ο οικισμός να είχε διαφορετικό όνομα σε προγενέστερες εποχές.

     Η Γούνιτσα αναφέρεται σε αρχαιότερες αναφορές σαν Γουνίτζα. Η συλλαβή -ίτζα είναι συνηθισμένη στην μεσαιωνική εποχή και μέχρι τον 18ο αι., οπότε αντικαταστάθηκε από την κατάληξη -ίτσα π.χ. Καρίτζα-Καρίτσα, Τζαρίτζανη-Τσαρίτσανη, Μακρηνίτζα-Μακρηνίτσα, Γουνίτζα-Γουνίτσα και με μεταφορά του τόνου έγινε Γούνιτσα. Ο οικισμός είναι χτισμένος στην κυριολεξία, σε μία γωνίτσα (γουνίτσα>Γούνιτσα) την οποία σχηματίζει ο Πηνειός με το βουνό Πάτωμα. Είναι προφανές από που προήλθε η ονομασία του οικισμού: γωνία>γωνίτσα>γουνίτσα (κατά το θεσσαλικότερον)>Γούνιτσα.

Το φύλλο της πρόθεσης, 401 του Μεγάλου Μετεώρου (1520-1540),

στο οποίο αναφέρεται (πάνω δεξιά) η Γούνιτσα με τα τρία ονόματα των αφιερωτών της:

Ειρήνης, Μανουήλ ιερέως, Νικολάου ιερέως. (από το αρχείο του Θεσσαλικού Ημερολογίου).

Έτος 1534-1692

      Από την Μονή της Ζάμπουρδας, γνωστή και ως Μονή του Οσίου Νικάνορα έχουμε την επόμενη γνωστή αναφορά της Γούνιτσας. Το μεγάλο διάστημα για την χρονολόγησή οφείλεται στο ότι οι μοναχοί έγραφαν αρχικά τα ονόματα των αφιερωτών σε μικρές παρρησίες - προθέσεις, οι οποίες μέ την πάροδο του χρόνου και από την πολλή χρήση υπέστησαν φθορά. Γι' αυτόν τον λόγο, το έτος 1692, ένας καλλιγράφος από τα Ιωάννινα, ο Ιωάννης Ζωγράφος, αντικατέστησε τις μικρές προθέσεις με μία νέα καλογραμμένη και ευανάγνωστη. Ενώ, όμως, γνωρίζουμε τον χρόνο της δημιουργίας της νέας πρόθεσης δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε πόσα χρόνια πριν από το 1692 και πόσα μετά το 1534 είχαν δημιουργηθεί οι μικρές προθέσεις. (αναδημοσίευση: Κώστας Σπανός «Τα πρακτικά του 4ου συνεδρίου Λαρισαϊκών σπουδών», Λάρισα 12-13 Απριλίου 1997, σελ. 187, 217).

Έτος 1568

     Μερικά χρόνια αργότερα, άλλη μία αναφορά της Γούνιτσας συναντούμε στην ανέκδοτη πρόθεση 36 της Μονής του Δουσίκου (Αγίου Βησσαρίωνα, κοντά στην Πύλη Τρικάλων), του έτους 1568, όπως μας γνώρισε ο Κώστας Σπανός, κάτοχος ενός φωτοαντιγράφου της πρόθεσης. Στο φύλλο 76β του χειρογράφου αυτού αναφέρονται έξι ονόματα αφιερωτών.

Το φύλλο 76β της πρόθεσης 36 (1568) της Μονής του Δουσίκου, στην αρχή του οποίου αναφέρεται η Γούνιτσα:

"+χωρίω γούνιτζα: Ακακίου. Γεωργίου. Μαρίας. Χριστοφόρου. Σταμουλάκι. Σταμουλάκι".

Στο ίδιο φύλλο αναφέρονται οι γειτονικοί οικισμοί Κουτσόχερο και Δαμάσι.

Έτος 1590

     Λίγο μεταγενέστερη της προηγούμενης είναι και η αναφορά της Γούνιτσας στην πρόθεση 37 πάλι της Μονής του Δουσίκου (Αγίου Βησσαρίωνα), του τέλους του 16ου αι., όπως μας γνώρισε ο Κώστας Σπανός, ο οποίος μας παραχώρησε το φωτοαντίγραφο του φύλλου 94β. Στο φύλλο αυτό είναι καταχωρισμένα τα ονόματα των αφιερωτών του 1568 και έξι μεταγενέστερης εποχής.

♠

Το φύλλο 94β της πρόθεσης 37 της Μονής του Δουσίκου.

 Στην αρχή του φύλλου αναφέρεται ο γειτονικός οικισμός Θωμαΐ: (Μάνδρα),

σε γραφή του 18ου αι., και κάτω από αυτόν η Γούνιτσα, με τον αριθμό πς' (86):

"χωρίω Γούνιτζα πς' ακακίου μοναχού. Γεωργίου. Μαρίας. χριστοφόρου. Σταμουλάκι. Στάμω.

Χριστόφορος. Χρίστου. δημήτρη. Γεωργίου. κώνστα. κώνστα".

Έτος 1630/31

     Μία πολύ σημαντική αναφορά του οικισμού συναντούμε στον κώδικα 404 του Μεγάλου Μετεώρου, όπου στο φύλλο 344α αναφέρεται ο ιερέας της Γούνιτζας Χριστοφόρος. Ο ιερέας αυτός, το 1630/31, έκανε μια μεγάλη δωρεά στο Μεγ. Μετέωρο γι' αυτό και, με κοινή απόφαση όλων των μοναχών, καταχωρίστηκε το όνομά του, μαζί με του ιερέα και σακελλαρίου της Μητρόπολης Δημητρίου, να μνημονεύεται αιωνίως μαζί με τα ονόματα των κτιτόρων της μονής Αθανάσιο Μετεωρίτη και Ιωάσαφ (Ιωάννη Ούρεση Παλαιολόγο). Προφανώς πρόκειται για έναν ευκατάστατο ιερέα της Γούνιτσας των πρώτων δεκαετιών του 17ου αι. Ο ιερέας αυτός, με το υποκοριστικό του (Φόρος), αναφέρεται και το έτος 1660, όπως θα δούμε παρακάτω.

Έτος 1660

     Ακολούθως συναντούμε τον οικισμό Γούνιτσα στον ιεροσολυμιτικό κώδικα 509 και σε γραφή του έτους 1660. Το έτος αυτό, ο αγιοταφίτης καλόγερος Μακάριος περιηγήθηκε την κεντρική Ελλάδα για συλλογή ελεών υπέρ του Παναγίου Τάφου. Στις 18 Ιουλίου 1660 ο Μακάριος επισκέφθηκε την Γούνιτσα και έλαβε κάποιες προσφορές. Στο φύλλο 89α του κώδικα 509 καταχώρισε τα ονόματα είκοσι οικογενειών του χωριού. Σημειωτέον ότι ο αριθμός των οικογενειών της Γούνιτσας, οι οποίοι αφιέρωσαν κάποιο ποσό, είναι ο μεγαλύτερος από τα χωριά της ευρύτερης περιοχής, ξεπερνώντας ακόμα και την Λάρισα. Στον κώδικα αναφέρονται και πάλι δύο οικογένειες ιερέων, γεγονός το οποίο δηλώνει ότι το χωριό είχε δύο ενορίες, είκοσι τουλάχιστον οικογένειες, όσες είναι και οι οικογένειες των αφιερωτών. Βλ. Κώστας Σπανός, "Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στον ιεροσολυμιτικό κώδικα 509 (1649-1669)", Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 40 (2001).

Το φύλλο 89α του ιεροσολυμιτικού κώδικα 509 (1660) με τα ονόματα

των αφιερωτών της Γούνιτσας. (Αρχείο του Θεσσαλικού Ημερολογίου)

«† 1660 – Ιουλίου – 18 – χώρα  Γούνιτζα –  επίτροποι

† Τριαντάφυλλος του Δημήτρη, η μήτηρ Χρυσάνα, η γυνή Ευαγγέλω, αδελφός Θόδως, επλέρωσαν.

† Παναγιώτης, η γυνή Καλούδα, υιοί Θανάσης, Μαρούδα  επλέρωσεν.

† Χρίστος του Φόρου, η γυνή Πάρσω, υιοί Φόρος, Δημήτρης.

† Ιωάννης Βαρσάμη, η γυνή Πάρσω, υιός Φόρος, έδωσαν άσπρα 200.

† Φόρου ιερέως, η γυνή Ζαφείρα, θιγ[άτηρ] Αφέντρα.

† Γεργάνος του Κυρίτζη, η γυνή Μαρούδα, υιοί Κυρίτζης, Παρούσης.

† Δήμος του Γέργω, η γυνή Κερασίνα, θιγ[άτηρ] Χρυσάλμη, έδωσεν άσπρα 20.

† Κυρίτζη του Ροδινού, η γυνή Πάρσω, υιός Παρίσης.

† Δανιήλ του Δημουλά, η γυνή Αγγελική, υιός Γεώργης.

† Μίχος του Παρίση και Περιστέρα, υιός Κυρίτζης.

† Μετάξου του Γεώργη, υιός Δημήτρης.

† Καλούδα του Δημήτρη, υιός Αθανάσης.

† Φουκαδίνα του Δρόση, ανήρ, υιός Κυρίτζης έδωσεν άσπρα 100.

† Μαργάρω του Χρύση, υιός Αθανάσης, έδωσεν άσπρα 120.

† Κυρίτζης του Στάμου και Μέρσω, η γυνή Πάρσω, υιός Νικόλας, έδωσεν άσπρα 60.

† Μαρούδα του Στέριου, υιός Ιωάννης, έδωσεν άσπρα 60.

† Βενέτης του Γέργου, η γυνή Κερατζού, υιοί Γέργος, Πολυχρόνης, Κυρίτζης, επλέρωσεν.

† Ιωάννης του Κυριανή, η γυνή Δέσπω, υιοί Κυριάκης, Σίμω.

† Μανουήλ ιερέως, η γυνή Μαλάμω υιοί Στάμος, Ιωάννης, Γεώργης.

† Βασίλης του Γεωργοβράτε, η γυνή Σάρω, υιοί Ζαφείρης, Ιωάννης, Χρυσάνα».

Έτος 1692

     Στην κοινωνική ζωή της Γούνιτσας του 1692 αναφέρεται ένα διαζύγιο, λόγω εγκατάλειψης, το οποίο είναι καταχωρισμένο στον κώδικα της Μητρόπολης της Λάρισας. Βλ. Γιώργος Ντρογκούλης, "Το διαζύγιο στη Λάρισα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας", Πρακτικά του 1ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών, Λάρισα 1992, 133, και Δημ. Γ. Καλούσιος, Ο Κώδικας της Μητροπόλεως Λαρίσης ΕΒΕ 1472: 1647-1868, Λάρισα 2009, 169.

Το κείμενο του διαζυγίου της 10.12.1692, όπως είναι δημοσιευμένο στον Κώδικα της Μητροπόλεως Λαρίσης.

Έτος 1705

Από τον ίδιο κώδικα έχουμε και ένα διαζύγιο λόγω θανάτου, τον Δεκέμβριο του έτους 1705.

Έτος 1750

     Τελευταία γνωστή αναφορά της Γούνιτσας σε μοναστηριακό κώδικα γίνεται σε ένα μετεωρίτικο κατάστιχο των μέσων περίπου του 18ου αι. Πρόκειται για το υπ' αρ. 100 κατάστιχο του Μεγάλου Μετεώρου, στο φύλλο 2α του οποίου είναι καταχωρισμένα τα ονόματα πολλών κατοίκων της Γούνιτσας αυτής της περιόδου. Βλ. Κώστας Σπανός, "Ένα μετεωρίτικο χειρόγραφο του 18ου αιώνα", Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 8 (1985)

Οι αφιερωτές της Γούνιτσας του 1750, στο φύλλο 2α του υπ' αρ. 100 χειρογράφου του Μεγάλου Μετεώρου,

όπως είναι δημοσιευμένο στην σελίδα 26, του 8ου τόμου του Θεσσαλικού Ημερολογίου.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ