ΓΟΥΝΙΤΣΑ-ΑΜΥΓΔΑΛΕΑ-Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

 

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
4) Οι προϊστορικοί οικισμοί στην περιοχή της Γούνιτσας

 

   Την ομηρική πόλη Άργισσα η οποία, σύμφωνα με τον Όμηρο, συμμετείχε στον τρωϊκό πόλεμο με 17 καράβια, σημαντικοί αρχαιολόγοι όπως ο Stählin την τοποθετούν στην Αμυγδαλέα (Γούνιτσα). Στην πόλη αυτή βασίλευε ο Πολυποίτης και ο Λεοντέας, οι οποίοι υπήρξαν ήρωες του τρωικού πολέμου.

   Τα πρώτα σημαντικά στοιχεία για τη Γούνιτσα δημοσίευσε ο Γερμανός αρχαιολόγος Milojcic (Μιλοϊσιτς), ο οποίος το έτος 1955 πραγματοποίησε αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή, ενώ έκανε και μία ερευνητική τομή στη μαγούλα "Αμυγδαλιές", στον δρόμο προς τους Αγίους Αναργύρους. Ακολουθούν οι δημοσιευμένες θέσεις, αλλά έχουν βρεθεί και άλλες, οποίες δεν έχουν ακόμα δημοσιευτεί.

 

 Α'

 Κ.Ι. ΓΑΛΗΣ

«Αμυγδαλέα 1: (Μαγούλα στον Οικισμό Προσφύγων)
Βρίσκεται στην πεδιάδα, αμέσως Β.ΒΑ. των τελευταίων σπιτιών του Συνοικισμού Προσφύγων, και στη νότια όχθη του Πηνειού. Το Βόρειο τμήμα της μαγούλας έχει κοπεί από τον Πηνειό και στην τομή διακρίνονται στρώματα της Χαλκοκρατίας και λείψανα τοίχων. Στη θέση αυτή βρέθηκαν και απολιθωμένα οστά ζώων της παλαιολιθικής εποχής, ενώ μελετήθηκε γεωλογικά και η στρωματογραφία της.
ΚΕΡΑΜΕΙΚΗ:Χαλκοκρατία: ΠΕ, ΜΕ της περιόδου αυτής βρέθηκε ένα ακέραιο αγγείο.
ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ: Πήλινο σφοντύλι, απολιθωμένα οστά ζώων.
Αμυγδαλέα 2: (Μαγούλα στα Στενά του Καλαμακίου)
Βρίσκεται στην πεδιάδα αμέσως Β. του Πηνειού και στο ανατολικό άνοιγμα των Στενών Καλαμακίου από όπου διέρχεται ο ποταμός. Η μαγούλα είναι ωοειδής και τα όστρακα είναι κατεσπαρμένα σε μία έκταση μήκους 800 μ. περίπου από Α. προς Δ. (κατά μήκος του ποταμού) και 500 μ. από Ν. προς Β. Το ύψος της είναι ένα μέτρο περίπου. Στα απότομα υψώματα αμέσως Δ. της μαγούλας υπάρχει τείχος από αργούς λίθους. Ένα σκέλος του τείχους αυτού κατέρχεται από την κορυφογραμμή μέχρι κάποια απότομη κατάπτωση (φυσική οχύρωση) και ένα άλλο σκέλος, σχεδόν ερειπωμένο, συνεχίζει Δ. από την κατάπτωση αυτή μέσα σε μια χαράδρα. Η οχυρωμένη αυτή θέση χρονολογείται πιθανόν στη Χαλκοκρατία ή στη κλασική εποχή. Σύμφωνα με πληροφορίες χωρικών, πολλοί τάφοι με πήλινα ή λίθινα καλύμματα καθώς και πήλινες σαρκοφάγοι βρέθηκαν στην όχθη του Πηνειού και στο ΝΑ. άκρο της μαγούλας.
 ΚΕΡΑΜΕΙΚΗ:Χαλκοκρατία: ΠΕ, ΜΕ, μυκηναϊκή εποχή
Ιστορικοί χρόνοι: Κλασική, βυζαντινή εποχή.
ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ: Τμήμα ζωόμορφου ειδωλίου, τμήμα από λίθινο σφυρί με οπή στυλέωσης, δύο πήλινα πηνία».

Πηγή: Κ.Ι. Γαλλής, Άτλας προϊστορικών οικισμών της ανατολικής θεσσαλικής πεδιάδας, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 20 (Λάρισα 1991) 97.

 

Ευρήματα από την περιοχή της Αμυγδαλέας (Γούνιτσας)

 

 

 Β'

 FRIEDRICH STÄHLIN 

 

 Β1 - ΘΕΣΕΙΣ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΝ ΠΗΝΕΙΟ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΡΙΣΑ  

 

   «Έξι και μισό χιλμ. πάνω από τη Λάρισα, στην αριστερή όχθη του Πηνειού, βρίσκεται ο ψηλός προϊστορικός λόφος Γκρεμός καταφαγωμένος από τον ποταμό, όπου τοποθετείται εσφαλμένα η Άργουρα. Εδώ βρίσκονται όστρακα όλων των περιόδων από την πρώτη Νεολιθική εποχή. Ανατολικώς του Γκρεμού βρίσκονται η Πέντε Μαγούλες [Κατά τον Leake III, 367. ΠΑΕ 1910, 176 επτά τεχνητοί περίβολοι]. Πρόκειται για θέσεις που κατοικούνταν και στην Ελληνιστική εποχή, στους πρόποδες των οποίων υπάρχει παλιό φράγμα [βλ. Γεωργιάδης 162]. Στην περιοχή αυτή βρισκόταν η Τρίπολις Σκαιά [βλ. για το επίθετο τον Στράβωνα XIII, 590], τρία ρωμαϊκά μίλια (4,5 χιλμ.) δυτικώς της Λάρισας, πάνω από τον Πηνειό. Εδώ στρατοπέδευσε ο Λικίνιος, νοτίως του Πηνειού και κοντά στον λόφο «Καλλίνικο» (μισό περίπου ρωμαϊκό μίλι) όπου νίκησε σε ιπποδρομίες ο Περσέας [βλ. Livius 42, 55, 6. 58, 5. Kromayer 239, 2. 240, 5].

 

Β2 - Ο ΑΤΡΑΓΑΣ ΚΑΙ Η ΑΡΓΟΥΡΑ

 

   Πάνω από τη Λάρισα, κοντά στον Πηνειό, βρίσκονταν οι πόλεις Άργουρα και Άτραγας. Υπάρχουν 2 θέσεις με ερείπια, που ανταποκρίνονταν σ’ αυτές: η Γούνιτσα [Αμυγδαλέα] και ο Αλήφακας [Κάστρο]. Ο Άτραγας βρισκόταν ανάμεσα στη Φαρκαδόνα και στη Λάρισα, 40 στάδια [7,10 χιλμ.] από την Άργουρα [βλ. Στράβωνας Θ΄, 438, 440]. Οι αναφορές του Στράβωνα και του Λίβιου [32, 15, 8] παραπλανούν με τις αποστάσεις που μας δίνουν Γκρεμός-Γούνιτσα (6,5 χιλμ.), και Γούνιτσα-Λάρισα (13 χιλμ.), τοποθετώντας έτσι την Άργουρα στον Γκρεμό και τον Άτραγα στη Γούνιτσα-Αμυγδαλέα [βλ. Leake III, 369. IV, 292. Γεωργιάδης 162. Kromayer 56, 2. Ο Άτραγας βρισκόταν σίγουρα στον Αλήφακα-Κάστρο. Οι αντιθέσεις παραμερίζονται αν τοποθετηθεί η Άργουρα στη Γούνιτσα-Αμυγδαλέα, πράγμα που είναι δυνατό, μια και δε διασώζεται πληροφορία για την απόσταση Άργουρα-Λάρισα. Η απόσταση Άτραγας-Λάρισα δεν πρέπει να μετρηθεί αναλόγως με το μήκος του ποταμού αλλά στην ευθεία οδό. Στη θέση Αλήφακας-Κάστρο, ο Άτραγας βρίσκεται 12,5 χιλμ. (αντί 7,1 χιλμ.). Πάνω από την Άργουρα και 20 χιλμ. (αντί 15 χιλμ.) από τη Λάρισα. Τέτοιες υπερβάσεις σε αρχαίες αποστάσεις είναι συνηθισμένες στην ηπειρωτική χώρα.

 

Β3 - Η ΑΡΓΙΣΣΑ

 

    Η Άργουρα θεωρήθηκε από τον Απολλόδωρο ταυτόσημη με την ομηρική Άργισσα [βλ. Ιλιάδα Β, 738], κι αυτή με τη Λάρισα που δεν αναφέρεται καθόλου από τον Όμηρο, ως Ελληνική πόλη [βλ. RE II, 798. Robert I, 8, 7]. Οι βυζαντινοί Ευστάθιος [βλ. Σχόλια στον Διονύσιο τον Περιηγητή 419] και Στέφανος ο Βυζάντιος [βλ. ομών, λήμμα] ταυτίζουν το αναφερόμενο στην Ιλιάδα [Β, 681] Πελασγικόν Άργος, με την Λάρισα. [Για την ταύτιση αρκούσε βεβαίως η παλαιική όψη της Άργουσας, ακριβώς κάτι το προϊστορικό, αυτό που ξεχωρίζουμε σήμερα, δεν υπήρχε λόγος να υπάρχει]. Η Άργουρα λέγεται ότι ονομαζόταν και Λεοντίνος από τον Λαπίθη Λεοντέα [βλ. Στέφανος ο Βυζάντιος και Ευστάθιος της Θεσσαλονίκης: Παρεκβολαί εις την Ιλιάδα. Το όνομα Άργουρα συναντάται και στην Εύβοια. Βλ. IG. XII, 9. Lolling 150. Kip II, 9, 3].

  

Το αμυντικό τείχος της Άργισσας στο Πέρα Μέρος, στο οποίο κατέφευγαν οι κάτοικοί της σε περίπτωση κινδύνου.

   

Τα ερείπια στη Γούνιτσα-Αμυγδαλέα βρίσκονται εντυπωσιακώς πλαισιωμένα από βουνά στη βόρια όχθη του Πηνειού στην έξοδο της διόδου Καλαμάκι. [βλ.Tafel V1. Hiller 179]. Το ύψωμα πάνω στο οποίο ήταν κτισμένη, αποτελείται από μαρμάρινο λευκό ασβεστόλιθο. Η δυτική πλαγιά είναι πολύ απότομη ενώ η ανατολική κατεβαίνει προς την πελασγική πεδιάδα, η οποία αρχίζει ακριβώς στις υπώρειες κλιμακωτά. Στα νότια τα σύνορα αποτελεί η απότομη όχθη του Πηνειού, όπου αναβλύζει δυνατή πηγή. Ψηλά οδηγεί μία ράχη προς τα βόρεια στα ψηλότερα υψώματα του Σιδεροπάλουκου [βλ. Philippson 164]. Οι δυτικές και οι νότιες απότομες πλαγιές δεν είχαν ανάγκη από τεχνητές οχυρώσεις όπου κυλούσε ένα ρηχό ρυάκι, σε αρκετό μήκος και σε καλή κατάσταση. [βλ. Tafel I, 1]. Τα τείχη ήταν κτισμένα από ακατέργαστους λίθους, κακότεχνα τοποθετημένους (3,20 μ. πάχος) και με μία απλούστατη πύλη. Στο εσωτερικό του πολίσματος, στα μέσα περίπου, σώζεται σε ελάχιστα ερείπια ένα πολυγωνικό τείχος κακής τεχνοτροπίας που χώριζε την κάτω από την άνω πόλη. Δεν είδαμε εδώ πελεκημένους λίθους ή όστρακα. Τα ερείπια δίνουν περισσότερο την εντύπωση ενός καταφυγίου παρά μιας πόλης που κατοικούνταν διαρκώς. [βλ.IG IX. 2 484». Πηγή: Βλ. FRIEDRICH STÄHLIN, Η Πελασγιώτιδα, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 12 (Λάρισα 1987) 209.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ